Bản tóm lược Tông huấn Laudate Deum

Lời mở đầu (1-4)

Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc nhở chúng ta rằng Thánh Phanxicô đã thốt lên “Hãy ngợi khen Thiên Chúa vì mọi tạo vật của Ngài” và rằng Chúa Giêsu có một sự nhạy cảm đối với thế giới tự nhiên, thể hiện qua những nhận xét như : “Hãy xem hoa huệ ngoài đồng mọc lên như thế nào; họ không làm việc cực nhọc cũng không kéo sợi, thế nhưng Thầy bảo cho anh em biết, ngay cả vua Sa-lô-môn, dù vinh hoa tột bậc, cũng không mặc được quần áo như một trong những người ấy” (Mt 6:28-29). Sau đó, Đức Thánh Cha Phanxicô lưu ý rằng đã 8 năm kể từ khi ngài công bố thông điệp Laudato si và ngài tin rằng chưa có hành động đầy đủ. Ngài khẳng định rằng các mối quan tâm về sinh thái có mối liên hệ mật thiết với phẩm giá sự sống con người và việc chúng ta chăm sóc lẫn nhau cũng như chăm sóc công trình sáng tạo gắn liền với nhau. Đức Thánh Cha Phanxicô mô tả biến đổi khí hậu như một “tội lỗi mang tính cấu trúc”[1].

Phần Một: Cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu (5-19)

Đức Thánh Cha Phanxicô tóm tắt những diễn biến trong lộ trình nhiệt độ của thế giới. Ngài cẩn thận không liên kết các hiện tượng thời tiết cụ thể với hiện tượng nóng lên toàn cầu nhưng cho rằng xu hướng chung là không thể phủ nhận. Ngài bày tỏ sự lo sợ về điều gì sẽ xảy ra nếu nhiệt độ của chúng ta tăng lên 1,5 hoặc 2 độ. Ngài bác bỏ ý kiến cho rằng những thay đổi hiện tại là một phần của những biến động tự nhiên hoặc những giai đoạn lạnh giá từng đợt là bằng chứng chống lại sự nóng lên toàn cầu. ĐTC cho rằng hiện tượng nóng lên toàn cầu không phải là lỗi của việc người nghèo có quá nhiều con – lượng khí thải bình quân đầu người của người giàu lớn hơn rất nhiều so với người nghèo. Nhiệt độ tăng nhanh hơn mức có thể do biến đổi tự nhiên gây ra và chúng đang được gây ra bởi hoạt động của con người. Cuộc khủng hoảng không được các cường quốc kinh tế quan tâm nhưng đại đa số các nhà khoa học đều ủng hộ quan điểm đồng thuận này. Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng ngài cảm thấy cần phải đưa ra những điểm này vì “những ý kiến bác bỏ và hầu như không hợp lý mà tôi gặp phải, ngay cả trong Giáo hội Công giáo” (14). Đức Thánh Cha Phanxicô đề cập rằng nhiều thay đổi đã xảy ra là không thể đảo ngược và chúng ta hầu như không có thời gian để ngăn chặn những thiệt hại thậm chí còn bi thảm hơn. Sau đó, ông nói rằng một số “chẩn đoán về ngày tận thế có thể dường như không hợp lý hoặc không đủ căn cứ” nhưng điều này không có nghĩa là chúng ta nên bỏ qua khả năng chúng ta đang tiến đến điểm bùng phát khi những thay đổi trong môi trường dẫn đến những thay đổi tiếp theo khiến tình hình trở nên trầm trọng hơn. Đức Thánh Cha Phanxicô công nhận những điều kỳ diệu của sự tiến bộ trong khi nhắc nhở chúng ta rằng “Điều được yêu cầu ở chúng ta không gì khác hơn là một trách nhiệm nhất định đối với di sản mà chúng ta sẽ để lại sau khi chúng ta rời bỏ thế giới này” (18).

 Phần Hai: Một mô hình kỹ trị đang phát triển (20-33)

Đức Giáo hoàng Phanxicô bắt đầu bằng cách chỉ trích mô hình công nghệ mà qua đó người ta lập luận rằng: sự thật, sự tốt lành và nguồn tài nguyên vô hạn bắt nguồn từ sự phát triển công nghệ.[2] Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo nuôi dưỡng những ý tưởng làm nền tảng cho mô hình kỹ trị. Đức Thánh Cha Phanxicô lưu ý rằng các nguồn lực cần thiết cho các thiết bị công nghệ (lithium, v.v.) bản thân chúng không phải là vô hạn. Chúng ta không chỉ phải thừa nhận thực tế vật chất khan hiếm này, mà chúng ta còn phải tách mình ra khỏi triết lý cho rằng bất cứ thứ gì không phải của con người đều phải được khai thác và trân trọng những món quà của thiên nhiên. Đức Thánh Cha Phanxicô cảnh báo về những rủi ro phát sinh từ năng lực kỹ thuật và khả năng các nguồn lực kinh tế để sử dụng khả năng đó đang trở nên tập trung quá mức.[3] Lời kêu gọi sau đó chỉ ra rằng không phải tất cả sự gia tăng về năng lực kỹ thuật đều thể hiện sự tiến bộ thực sự. Đức Thánh Cha Phanxicô chỉ ra sự phát triển của các công nghệ có thể loại bỏ con người trên quy mô rộng lớn. Sự phát triển của công nghệ đã không đi kèm với sự phát triển tương ứng về trách nhiệm, giá trị và lương tâm của con người. Đức Thánh Cha Phanxicô khẳng định, chúng ta có một số cơ chế hời hợt nhưng chưa phát triển đạo đức, văn hóa hay tâm linh có khả năng đặt ra các giới hạn và dạy cách tự kiềm chế trong việc sử dụng công nghệ. Con người là một phần của thiên nhiên. Nhờ khả năng suy luận, chúng ta có khả năng nhìn hành tinh này không phải từ bên ngoài mà từ bên trong. Và thực sự chúng ta có thể làm phong phú và định hình môi trường của mình. Nhưng chúng ta cũng có thể phá hủy chúng. Khi các dự án (ví dụ như các dự án khai thác mỏ) diễn ra ở những khu vực có đông người dân với nguồn lực hạn chế, các phương pháp được sử dụng để “tiếp thị” những dự án này cho người dân, đồng thời đề cập đến tăng trưởng kinh tế, việc làm v.v. Tuy nhiên, những dự án như vậy thường gây ra thiệt hại lớn, bao gồm cả môi trường và lợi ích của những người bị ảnh hưởng bị bỏ qua. Điều này nảy sinh vì mong muốn đạt được lợi ích kinh tế tối đa với chi phí tối thiểu với những lời hứa hão huyền được đưa ra mà không có bất kỳ mối quan tâm thực sự nào đối với người nghèo. Chúng ta không thể chỉ được hướng dẫn bởi kinh tế học trong những quyết định này, chúng ta phải tự hỏi mình những câu hỏi như: “Ý nghĩa cuộc sống của tôi là gì? Thời gian của tôi trên trái đất này có ý nghĩa gì? Và ý nghĩa cuối cùng của mọi công việc và nỗ lực của tôi là gì?” (33)

Phần Ba: Sự yếu kém của Chính trị Quốc tế (34-43)

Trong phần này, Đức Thánh Cha Phanxicô trình bày lại và làm rõ thông điệp của mình trong Fratelli tutti. Ngài nói rằng những nỗ lực cần phải được đổi mới để thúc đẩy hợp tác quốc tế. Điều quan trọng là ngài tuyên bố rằng việc này cần được thực hiện thông qua hành động quốc tế đa phương chứ không nhất thiết phải thông qua một cơ quan chính trị quốc tế có tư cách pháp nhân. Các tổ chức quốc tế đa phương phải có thẩm quyền thực sự để đạt được những mục tiêu nhất định. Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi những sáng kiến mới thay vì chỉ kiên trì với những sáng kiến cũ. Một lần nữa, phản ánh Fratelli tutti, ngài nhấn mạnh tầm quan trọng của tính bổ trợ trong quá trình này, nhờ đó các nhóm xã hội dân sự có thể đạt được điều mà các cơ quan chính trị quốc tế không thể đạt được (hoặc không nên cố gắng đạt được). Đức Thánh Cha Phanxicô đề cập đến Tiến trình Ottawa về việc loại bỏ mìn sát thương như một ví dụ thành công trong lĩnh vực này. Tông huấn đề cập đến toàn cầu hóa một cách tích cực ở chỗ nó gợi ý rằng nó có thể thúc đẩy hội nhập văn hóa và trao đổi kiến thức có thể dẫn đến các phong trào xã hội dân sự phát triển từ dưới lên có thể ảnh hưởng đến hành động đối với biến đổi khí hậu. Những phong trào như vậy có thể hỗ trợ lẫn nhau và gây áp lực lên các nguồn quyền lực. Phẩm giá con người phải luôn được đặt lên hàng đầu và đạo đức phải vượt lên trên các lợi ích cục bộ hoặc ngẫu nhiên. Chúng ta không nên bác bỏ các cơ chế chính trị mà phải thừa nhận rằng các lực lượng mới nổi khác có thể đạt được kết quả quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề cụ thể. Các hình thức ngoại giao cũ dường như không còn hiệu quả. Tuy nhiên, chúng có một vai trò quan trọng và không nên bị gạt sang một bên. Họ cần phải tự điều chỉnh lại để có thể hoạt động hiệu quả hơn. Sự phức tạp của thế giới chúng ta có nghĩa là cần phải có một khuôn khổ mới để hợp tác hiệu quả nhằm giải quyết các thách thức về sức khỏe cộng đồng, môi trường, xã hội và văn hóa, bao gồm cả việc củng cố sự tôn trọng nhân quyền. Các thủ tục được đưa ra từ nhiều thập kỷ trước dường như không còn hiệu quả và cần có những cơ chế mới để đưa ra và thực thi các quyết định. “Trong khuôn khổ này, nhất thiết phải có không gian cần thiết để trò chuyện, tham vấn, phân xử, giải quyết xung đột và giám sát[…]” (43)

Phần Bốn: Hội nghị về Khí hậu: Tiến bộ và Thất bại (44-52)

Đức Thánh Cha Phanxicô lưu ý các hội nghị về khí hậu ( COP) đã diễn ra. Một số đã thành công, chẳng hạn như Kyoto (1997). Tuy nhiên, các thỏa thuận đã không được thực hiện. Các cuộc thảo luận tại các hội nghị như vậy có thể xoay quanh việc giảm phát thải, thích ứng và bồi thường cho các nước nghèo hơn. Tại nhiều COP khác nhau, cũng đã có các cuộc thảo luận về việc bồi thường cho những mất mát và thiệt hại (nghĩa là bồi thường cho các nước nghèo hơn về thiệt hại do các hành động trong quá khứ và hiện tại gây ra – một điều khác với hỗ trợ thích ứng). COP 2015 (Paris) cũng là được ghi nhận là một thành công, nhưng người ta đề cập rằng không có cơ chế thực thi và có khá nhiều phạm vi trong việc đáp ứng các nghĩa vụ. COP 2022 (Sharm El Sheikh) bị lu mờ bởi cuộc xâm lược Ukraine gây ra khủng hoảng năng lượng và khiến nhiều quốc gia ưu tiên đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng ngay cả khi đây là những nguồn cung cấp nhiều carbon. Đã có thêm tiến bộ về mất mát và thiệt hại, nhưng không có cơ chế thực thi cụ thể. Tiến bộ bị cản trở bởi các quốc gia đặt lợi ích quốc gia của họ lên trên lợi ích chung toàn cầu. Không có cơ chế thực sự phù hợp để giám sát, xem xét định kỳ và thực thi.

 Phần thứ năm: Những gì mong đợi từ COP 28 ở Dubai (53-60)

Cần lưu ý rằng COP tiếp theo sẽ diễn ra ở một quốc gia sản xuất nhiên liệu hóa thạch và có nhiều điều mới các dự án đang được lên kế hoạch ở đó. Nhưng chúng ta không thể nói rằng không có gì để hy vọng vì điều đó sẽ là hành động tự sát và khiến nhân loại phải hứng chịu những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu. Nếu con người có thể vượt qua những lợi ích nhỏ mọn của mình, chúng ta có thể có được sự tăng tốc mang tính quyết định của quá trình chuyển đổi với những cam kết và giám sát hiệu quả. COP này có thể là một sự thay đổi hướng đi, do đó cho thấy những nỗ lực trong quá khứ là đáng giá. Ngoài ra, nó có thể gây thất vọng và gây nguy hiểm cho bất kỳ điều tốt đẹp nào đã đạt được cho đến nay. Đã có tiến bộ theo hướng tăng cường năng lượng sạch, nhưng nó chưa đủ quyết định. Những hành động trong quá khứ liên quan đến tầng ozone chẳng hạn đã cho thấy rằng ở đâu có ý chí thì chúng ta có thể thành công. Có vẻ quan tâm thôi chưa đủ! Chúng ta phải vượt ra ngoài điều đó. Mặc dù chúng ta không nên từ chối các biện pháp khắc phục kỹ thuật như vậy, nhưng chúng ta không thể đơn giản tìm kiếm một biện pháp khắc phục kỹ thuật cho từng vấn đề riêng lẻ: đó là che đậy các vết nứt. Các vấn đề sinh thái đều có mối liên hệ với nhau và chúng cũng liên quan đến các vấn đề khác của con người và xã hội ở một số cấp độ. Nếu các nhóm bị miêu tả tiêu cực là cực đoan thu hút sự chú ý tại các hội nghị về khí hậu, đó là vì họ đang lấp đầy khoảng trống – tất cả chúng ta nên tham gia vào việc tạo ra áp lực lành mạnh, nhận ra rằng tương lai của con em chúng ta đang bị đe dọa.

COP 28, nếu muốn mang lại hy vọng, phải hướng tới các mục tiêu chuyển đổi năng lượng hiệu quả, bắt buộc và dễ dàng giám sát. Chúng ta phải có thể tin tưởng vào sự cam kết của tất cả mọi người. Đức Thánh Cha Phanxicô nói: “Đối với những người có quyền lực, tôi chỉ có thể lặp lại câu hỏi này: ‘Điều gì sẽ khiến bất cứ ai, ở giai đoạn này, nắm giữ quyền lực, chỉ để bị ghi nhớ vì họ không có khả năng hành động khi điều đó là khẩn cấp và cần thiết. vậy à?’” (60)

Phần Sáu: Động lực tâm linh (61-73)

Đức Thánh Cha Phanxicô đưa ra một nhận xét quan trọng đối với người Công giáo và những người có đức tin khác: “đức tin đích thực không chỉ mang lại sức mạnh cho trái tim con người, mà còn biến đổi cuộc sống, biến đổi mục tiêu của chúng ta và làm sáng tỏ mối quan hệ của chúng ta cho những người khác và với toàn bộ sự sáng tạo.” (61) Thiên Chúa tuyên bố rằng mọi thứ Ngài tạo ra đều tốt đẹp. Con người phải tôn trọng quy luật tự nhiên và sự cân bằng mong manh tồn tại giữa các sinh vật trên thế giới này. Vũ trụ cho thấy sự phong phú vô tận của Thiên Chúa và thiên nhiên thấm đẫm ánh hào quang của Ngài. Do đó, chúng ta không nên thờ ơ khi các sinh vật biến mất. Chính Chúa Giêsu thường dừng lại để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của thiên nhiên và mời gọi chúng ta chú ý đến vẻ đẹp đó. Thiên Chúa kết hợp chúng ta với mọi tạo vật của Ngài trong khi mô hình kỹ trị có thể cô lập chúng ta khỏi thế giới xung quanh. Con người có một giá trị duy nhất và trung tâm giữa các tạo vật của Thiên Chúa, nhưng cuộc sống sẽ không thể hiểu được và không bền vững nếu không có các tạo vật khác mà chúng ta được liên kết với nhau bằng những mối dây vô hình . Chúng ta không nên nghĩ con người là toàn năng hay vô hạn. Thay vào đó, chúng ta nên có một tầm nhìn khiêm tốn hơn và hiệu quả hơn về bản thân. Mọi người đều được yêu cầu làm cho thế giới trở nên tươi đẹp hơn, mặc dù Đức Thánh Cha Phanxicô cũng đề cập rằng các giải pháp hiệu quả nhất sẽ đến từ các giải pháp chính trị ở cấp quốc gia và quốc tế. Tuy nhiên, không chỉ mỗi chút đều có ích, không có thay đổi lâu dài nào nếu không có thay đổi văn hóa và không có thay đổi văn hóa nào mà không có thay đổi cá nhân. Đức Thánh Cha Phanxicô lưu ý rằng hành động của chúng ta đang mang lại sự biến đổi. Liên kết điều này với điều 61, được đề cập ở trên, đức tin đích thực sẽ thay đổi cuộc sống và điều này, đến lượt nó, sẽ thay đổi văn hóa. Đức Thánh Cha Phanxicô kết thúc bằng cách tuyên bố: “‘Ngợi khen Thiên Chúa’ là tựa đề của bức thư này. Vì khi con người tuyên bố chiếm lấy vị trí của Chúa, họ trở thành kẻ thù tồi tệ nhất của chính mình”.

[1] Tính cơ cấu của Tội lỗi có thể được mô tả như một tình huống bắt nguồn từ tội lỗi cá nhân nhưng khả năng phạm tội đối với các hành động cụ thể bị hạn chế do các điều kiện xã hội phát sinh từ việc tích lũy tội lỗi cá nhân.

[2] Có thể nói rằng, có thể nói rằng mô hình này gợi ý rằng chúng ta có thể dựa vào sự phát triển công nghệ để giải quyết các vấn đề như biến đổi khí hậu.

[3] Không rõ chính xác điều này đề cập đến điều gì nhưng chẳng hạn, nó có thể liên quan đến sự tập trung công nghệ, quyền lực chính trị và nguồn lực kinh tế trong chính phủ của một số bang và/hoặc các công ty công nghệ lớn.