Ba Loại Kiến Thức và Niềm Tin Đúng Đắn (JTB)
Nhận thức luận là nhánh của triết học tập trung vào kiến thức và niềm tin đúng đắn (Justified True Belief). Có ít nhất ba loại kiến thức khác nhau mà nhận thức luận liên quan đến và có thể được diễn đạt trong ba câu sau (1):
S1. Tôi biết cái cây trước mặt tôi.
S2. Tôi biết chơi bóng đá.
S3. Tôi biết rằng Nelson Mandela là một tổng thống Nam Phi.
Những loại kiến thức được thể hiện trong mỗi câu trên là gì? Câu đầu tiên (S1) diễn tả sự hiểu biết qua sự quen biết. Người ta biết điều gì đó ở chỗ đối tượng của kiến thức hiện diện trực tiếp trong ý thức của người ta. John biết cái cây ở trước mặt anh ấy vì anh ấy nhìn thấy cái cây. Anh ta trực tiếp nhận thức được nó thông qua trực giác giác quan. Trực giác ở đây được hiểu không phải là sự phỏng đoán hay linh cảm phi lý mà là sự nhận thức trực tiếp về một điều gì đó hiện hữu trực tiếp trong ý thức. Nhiều triết gia tin rằng chúng ta biết nhiều thứ khác nhau nhờ sự quen biết hoặc trực giác; chẳng hạn, chúng ta biết các trạng thái tinh thần của chính mình như suy nghĩ, cảm xúc và cảm giác; chúng ta biết các đối tượng vật chất thông qua năm giác quan của mình; và chúng ta biết các chân lý toán học ở chỗ chúng ta có thể “nhìn thấy” một cách đơn giản rằng 3 + 2 = 5. Chúng ta có thể “thấy” điều này bởi vì dường như chúng ta có một dạng nhận thức hoặc nhận thức trực giác về các đối tượng trừu tượng, phi vật chất và mối quan hệ giữa chúng (ví dụ: các con số, các quan hệ toán học, các mệnh đề, các định luật logic, v.v.). Có thể cho rằng, tất cả những ví dụ về kiến thức này đều là những trường hợp kiến thức được người quen biết.
S2 là một dạng kiến thức mà các triết gia gọi là “biết cách”. Dạng kiến thức này là khả năng hoặc kỹ năng của một người để hành động theo một cách nhất định và thực hiện một số nhiệm vụ hoặc hành vi. Như vậy, một người có thể “biết” cách chơi bóng đá, nói tiếng phổ thông, lái ô tô, v.v. Hơn nữa, bí quyết không phải lúc nào cũng liên quan đến nhận thức có ý thức. Một người có thể biết cách thực hiện một số nhiệm vụ hoặc hành vi thông qua việc thực hành lặp đi lặp lại đến mức anh ta đang thực hiện hoạt động được đề cập mà không nhận thức được một cách có ý thức.
S3 đã được gọi là kiến thức thông qua mô tả hoặc kiến thức mệnh đề. Ở đây, ai đó biết rằng P nơi P là một mệnh đề. Một mệnh đề được xác định là nội dung của một câu hoặc tuyên bố.
Niềm Tin Thực sự Đúng Đắn (JTB)
Trong cuộc đối thoại của mình Theaetetus, Plato đã trình bày cái được gọi là định nghĩa tiêu chuẩn về kiến thức mệnh đề, đó là niềm tin thực sự được chứng minh (Justified True Belief viết tắt là JTB). Theo định nghĩa này, nếu một người biết điều gì đó thì điều anh ta biết phải là sự thật. Sẽ không có ý nghĩa gì khi John nói rằng anh ấy biết con chó đang ở trong sân nếu đây là niềm tin sai lầm và con chó tình cờ ở trong nhà. Vì vậy, điều kiện cần thiết của kiến thức là những gì được biết là đúng/ chứng minh là đúng. Nhưng các triết gia cho rằng sự thật chưa đủ để có được kiến thức. Có nhiều sự thật mà chưa ai từng nghĩ tới, ít được biết đến hơn, và có một số sự thật mà ai đó có thể nghĩ tới nhưng không biết. Theo quan điểm của JTB về kiến thức, yếu tố thứ hai là niềm tin. Nếu John tuyên bố biết điều gì đó theo nghĩa mệnh đề thì ít nhất anh ta phải tin vào điều đó. Thật vô nghĩa khi John nói rằng con chó ở trong sân nhưng không tin con chó ở trong sân. Vì vậy niềm tin là điều kiện cần của tri thức. Tuy nhiên, niềm tin cũng chưa đủ để có được kiến thức. Người ta tin vào nhiều điều mà họ không biết là có thật.
Vì vậy, niềm tin thực sự là điều kiện cần nhưng chưa đủ để có được kiến thức (2). Điều này là do John có thể tin hoặc giữ những niềm tin là đúng nhưng không có cơ sở biện minh hoặc đảm bảo cho những niềm tin đó. Có thể John tin điều gì đó là sự thật chỉ vì tình cờ hoặc ngẫu nhiên. Ví dụ, một niềm tin như “Hiện tại trời đang mưa ở Johannesburg” có thể nảy sinh trong tâm trí John. John thực sự tin vào suy nghĩ này và hoàn toàn tình cờ, thực tế là trời đang mưa ở Johannesburg vào thời điểm này. John sẽ có một niềm tin thực sự, tuy nhiên anh ấy sẽ không có kiến thức về mệnh đề được đề cập. Điều John thiếu là sự biện minh cho niềm tin rằng trời đang mưa ở Johannesburg lúc này. John có thể được cho là có niềm tin đúng đắn nếu anh ta có đủ bằng chứng cho niềm tin đó, đã hình thành và duy trì niềm tin một cách đáng tin cậy (chẳng hạn như dựa trên cơ sở giác quan hoặc lời khai của chuyên gia chứ không phải bằng cách xem chỉ tay), và trí tuệ và các giác quan đã hoạt động bình thường trong môi trường trí tuệ tốt khi anh ta hình thành niềm tin.
Các phản ví dụ kiểu Gettier
Định nghĩa của JTB, ngoại trừ một số người phản đối, là định nghĩa được chấp nhận về tri thức mệnh đề cho đến năm 1963 khi Edmund Gettier xuất bản một bài báo phê phán nó. Bài báo của Gettier trình bày hai phản ví dụ ngắn cho thấy rằng mặc dù JTB có thể cần thiết cho kiến thức nhưng nó vẫn chưa đủ. Kể từ bài báo của Gettier, nhiều phản ví dụ khác nhau đã được nêu ra đối lập với định nghĩa về kiến thức tiêu chuẩn của JTB. Đây là một ví dụ phản biện kiểu Getter cho thấy JTB không đủ kiến thức:
“Giả sử Fred tin rằng vợ anh ấy là Betty đang đi làm và cơ sở cho niềm tin này là việc anh ấy vừa thấy cô ấy đi làm cách đây ba mươi phút, cô ấy luôn đi thẳng đến cơ quan mỗi ngày và cô ấy đã nói với anh ấy khi cô ấy rời đi. rằng cô ấy sẽ đi làm ngay vì cô ấy có một ngày bận rộn phía trước. Tuy nhiên, giả sử xa hơn rằng, trên thực tế, Betty đã lừa Fred và thay vì lái xe đi làm, cô ấy lại đến một cửa hàng quần áo để mua cho Fred một bộ đồ mới. Khi đến cửa hàng, Betty bị bạn bè bắt cóc và đưa đi làm để tổ chức bữa tiệc sinh nhật bất ngờ cho Betty”(3).
Theo ví dụ này, niềm tin của Fred rằng Betty đang làm việc là một niềm tin thực sự có cơ sở, nhưng dường như đó không phải là điều mà Fred biết. Nhiều triết gia hiện nay đồng ý rằng JTB không đủ kiến thức và ba yếu tố của nó quá yếu hoặc quá rộng. Điều này đã dẫn đến công việc thú vị đang được thực hiện trong lĩnh vực này. Một số triết gia đã cố gắng ủng hộ JTB bằng cách chỉ ra rằng các ví dụ kiểu Gettier không hiệu quả vì những người trong đó không thực sự có lý do được chứng minh là đúng. Các triết gia khác đã chấp nhận các phản ví dụ và cho rằng JTB là cần thiết nhưng chưa đủ để có kiến thức và tìm kiếm điều kiện thứ tư. Chiến lược thứ ba là chấp nhận các phản ví dụ và bác bỏ phân tích kiến thức ba bên nhưng thay thế “sự biện minh” bằng một cái gì đó khác để hình thành một định nghĩa ba bên mới về kiến thức.
