Hướng Dẫn Chúa Nhật Phục Sinh
Canh Thức Phục Sinh
Dưới đây là hướng dẫn về Chúa Nhật Phục Sinh, được biên soạn bởi ban Phụng Tự – Giáo phận Xuân Lộc
Tải về bản đầy đủ:
Thứ Năm Tuần Thánh Giờ Chầu thứ Năm Tuần Thánh Thứ Sáu Tuần Thánh Đàng Thánh Giá Canh Thức Phục Sinh 2025
NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT TRƯỚC
Canh thức Vượt Qua
77. Theo truyền thống rất lâu đời, đêm nay là “đêm canh thức của Đức Chúa”, Lễ Vượt Qua được cử hành trong đêm nay để tưởng nhớ Đêm Thánh Chúa sống lại từ cõi chết; và đêm nay được coi là “mẹ của mọi buổi canh thức phụng vụ”. Trong đêm Vượt Qua này, Giáo Hội tiếp tục canh thức để mong đợi Chúa Phục Sinh và cử hành mầu nhiệm Vượt Qua ấy trong các Bí tích Khai tâm Kitô giáo.
Ý nghĩa của những dấu hiệu cử hành trong Đêm Canh Thức Vượt Qua
78. “Tất cả mọi cử hành Canh Thức Vượt Qua được cử hành về đêm, nên phải bắt đầu lúc chập tối; và phải kết thúc trước rạng đông ngày Chúa Nhật”. Quy định này phải tuân giữ hết sức nghiêm túc. Những nơi, theo tục lệ, cử hành Canh Thức Vượt Qua vào một giờ ban ngày của ngày Thứ Bảy trước các Thánh Lễ của ngày Chúa Nhật, thì đó quả là một xúc phạm quy định này và đáng bị khiển trách. Những lý do giải thích cho việc dời các cử hành trước Đêm Canh Thức Vượt Qua theo quy định được đưa ra, như là ở một số vùng miền thiếu an ninh công cộng, không được quan tâm tổ chức như Canh Thức Giáng Sinh, và người ta cũng không quy tụ như những loại hình lễ hội khác.
79. Đêm Canh Thức Vượt Qua là đêm mà người Israel tuân giữ hằng năm để kỷ niệm Cuộc Canh Thức của Đức Chúa nhằm giải phóng họ khỏi nô lệ Pharaô. Đêm nay đã tiên báo Cuộc Vượt Qua thật sự của Đức Kitô. Chính đêm nay Đức Kitô giải phóng khỏi tội lỗi bủa vây, “tiêu diệt tử thần, từ âm phủ chổi dậy và toàn thắng hiển vinh”.
80. Từ thuở sơ khai, Giáo Hội đã cử hành Lễ Vượt Qua hằng năm, đây là lễ trọng trên tất cả các lễ trọng; đêm canh thức mang ý nghĩa trổi vượt trên tất cả. Vì Chúa Kitô Phục sinh là nền tảng của niềm tin và niềm hy vọng của mọi Kitô hữu; và qua Bí tích Thánh Tẩy và Thêm Sức, chúng ta được tháp nhập vào Mầu nhiệm Vượt Qua của Chúa Kitô, cùng chết, cùng chịu mai táng và cùng sống lại với Người, và cùng với Người, chúng ta cũng sẽ hưởng vinh quang. Ý nghĩa viên mãn của Đêm Canh Thức Vượt Qua mang tính chất đợi trông cuộc quang lâm cánh chung của Chúa.
Cấu trúc của Đêm Canh Thức Vượt Qua và Tầm quan trọng của những yếu tố khác nhau trong các nghi thức, cũng như của các phần Phụng vụ
81. Thứ tự của Đêm Canh Thức được sắp xếp để sau Nghi Thức Thắp Nến Phục Sinh và Công Bố Tin Mừng Phục Sinh (phần đầu tiên của Đêm Canh Thức), thì Giáo Hội suy niệm những kỳ công Chúa đã làm cho dân Người ngay từ lúc khởi nguyên (phần thứ hai hay phần Phụng vụ Lời Chúa) và cho đến hôm nay, cùng với những anh chị em tân tòng vừa được tái sinh khi lãnh nhận Bí tích Thánh Tẩy (phần thứ ba), Giáo Hội được mời vào bàn tiệc mà Chúa đã dọn sẵn cho dân Người, qua việc tưởng niệm sự chết và phục sinh của Người, cho đến ngày Chúa đến (phần thứ tư). Không ai được phép theo sáng kiến riêng mà thay đổi thứ tự các phần cử hành phụng vụ này.
82. Phần đầu tiên có những cử chỉ và biểu tượng, do đó Chủ tế cần nói vài lời vắn tắt để giải thích, cùng với lời nguyện, nhằm làm nổi bật ý nghĩa và vẻ trang trọng của nghi thức sắp cử hành. Nhờ đó, tín hữu có thể hiểu và tham dự tích cực hơn.
Chuẩn bị một bếp lửa ở nơi xứng hợp ngoài Nhà thờ để làm phép lửa mới, và làm sao với ánh lửa mới này thật sự xoá tan sự tối tăm và thắp lên ánh sáng cho đêm đen.
Để duy trì tính chân thật của dấu chỉ, Nến Phục Sinh phải được làm bằng sáp nguyên tuyền, tránh hình thức giả tạo, đủ lớn và được làm mới cho mỗi năm, chỉ một cây nến mà thôi; để nó diễn tả một sự thật rằng Chúa Kitô là Ánh Sáng soi chiếu thế gian. Nến Phục Sinh được làm phép theo cách thức được chỉ định trong Sách lễ Rôma hoặc theo nghi thức do Hội Đồng Giám mục quy định.
83. Khi kiệu Nến Phục Sinh, người cầm nến đã thắp sáng đi đầu và mọi người chỉ theo ánh sáng đó tiến vào Nhà thờ. Bởi vì như các trẻ em Israel được dẫn đường bằng cột lửa vào ban đêm, thì người tín hữu cũng được Chúa Kitô Phục Sinh dẫn đường. Với mỗi lời đáp “Tạ ơn Chúa”, không có lý do gì mà không thêm một vài lời tung hô khác để tôn vinh Chúa Kitô.
Mọi người chuyền lửa từ ánh sáng của cây Nến Phục Sinh để thắp sáng cây nến của tất cả mọi người đang cầm trong tay. Trước đó, tắt tất cả đèn ở trong Nhà thờ khi bắt đầu làm phép lửa.
84. Thầy Phó tế công bố Tin mừng Phục Sinh, đây là một bài thánh thi vĩ đại gói trọn tất cả ý nghĩa mầu nhiệm Phục Sinh trong toàn thể nhiệm cục cứu độ. Do nhu cầu, nếu không có thầy Phó tế và Linh mục Chủ tế không thể hát được, thì một ca viên có thể công bố thay Linh mục. Hội Đồng Giám mục có thể thêm vào bài thánh thi này những lời điệp ca dành cho tín hữu.
85. Những bài đọc trong Sách Thánh làm nên phần thứ hai của Đêm Canh Thức. Những bài đọc này cho thấy những kỳ công của Thiên Chúa trong lịch sử cứu độ. Rồi tín hữu được hướng dẫn để suy niệm cách nhẹ nhàng với việc hát Thánh vịnh đáp ca, thinh lặng cầu nguyện trong giây lát, và lời cầu nguyện của linh mục.
Thứ tự các bài đọc đã được sắp xếp, gồm 7 bài trích từ Cựu Ước, được chọn từ sách Luật và sách các Ngôn sứ, được sử dụng khắp nơi theo truyền thống xa xưa của phương đông và phương tây; và gồm 2 bài đọc trích từ Tân Ước là thánh thư của các Tông đồ và từ Tin Mừng. Như vậy, Giáo Hội “bắt đầu từ ông Môsê và các ngôn sứ” để diễn giải mầu nhiệm Vượt Qua của Chúa Kitô. Vì thế, Giáo Hội khuyến khích đọc tất cả các bài đọc, tuy kéo dài thời gian, song việc đọc Lời Chúa là phần căn bản của Đêm Canh Thức Vượt Qua.
Tuy nhiên, nếu hoàn cảnh mục vụ đòi hỏi, thì có thể bớt số bài đọc, ít nhất đọc ba bài Cựu Ước, trích từ sách Luật và các Ngôn sứ; nhưng không bao giờ bỏ bài trích sách Xuất Hành chương 14, kèm theo bài ca vịnh.
86. Nội dung các lời cầu nguyện cho các bài đọc Cựu Ước được viết theo cách thức mới và dễ hiểu, để cho Linh mục chủ tế dâng lời cầu nguyện sau mỗi bài đọc.
Uỷ ban Phụng vụ của Giáo phận hoặc Toàn quốc chuẩn bị những trợ giúp cần thiết cho các mục tử.
Sau mỗi bài đọc đều có hát Thánh vịnh cùng với câu đáp dành cho cộng đoàn.
Các giai điệu thánh nhạc có khả năng lôi cuốn sự tham dự của giáo dân và gia tăng lòng đạo đức. Những bài ca thích hợp có thể thay thế các Thánh vịnh đáp ca.
87. Sau bài đọc cuối cùng trích từ Cựu Ước, cùng với đáp ca và lời nguyện thì Linh mục xướng Kinh Vinh Danh; trong lúc đó, kéo chuông hay đánh chiêng trống, v.v. tuỳ vào phong tục địa phương. Sau Kinh Vinh Danh, Linh mục đọc Lời nguyện Nhập lễ và Thánh lễ tiếp tục với các bài đọc trích từ Tân Ước. Bài đọc thánh thư là một huấn dụ căn bản về Bí tích Thánh Tẩy; trong Phép Rửa, chúng ta được tháp nhập vào mầu nhiệm Vượt Qua của Đức Kitô.
Rồi sau bài thánh thư, mọi người đứng lên. Linh mục, nếu cần thì Phó tế hoặc một ca viên làm thay, long trọng hát xướng “Alleluia” và cộng đoàn lặp lại theo giọng được xướng. Xướng “Alleluia” ba lần, mỗi lần lên giọng cao hơn. Rồi ca viên hát Thánh vịnh 117 và cộng đoàn đáp lại bằng lời Alleluia cho mỗi đoạn thánh vịnh. Các tông đồ thường trích dẫn Thánh vịnh này trong bài giảng về Chúa Phục Sinh.
Sau hết, Chúa Phục Sinh được công bố trong Tin Mừng như là đỉnh cao của phần Phụng vụ Lời Chúa. Kết thúc Tin Mừng, phải có một bài giảng tuy ngắn gọn.
88. Phần thứ ba của Đêm Canh Thức là Phụng vụ Thánh Tẩy, cử hành cuộc Vượt Qua của Chúa Kitô và của chúng ta. Phụng vụ Thánh Tẩy đạt ý nghĩa trọn vẹn ở những Nhà thờ có giếng rửa tội, và ý nghĩa hơn nữa nếu có ban Bí tích Khai tâm Kitô giáo cho người lớn, hoặc ít là ban Bí tích Rửa Tội cho trẻ em. Bằng không, tại các Nhà thờ Giáo xứ thì làm phép nước thanh tẩy. Nếu việc làm phép nước không diễn ra ở giếng rửa tội, nhưng ở Cung Thánh, thì nước thanh tẩy, sau đó, được đặt ở nơi cử hành Bí tích Thánh Tẩy trong suốt Mùa Phục Sinh. Nơi nào không có dự tòng lãnh nhận Bí tích Thánh Tẩy và cũng không làm phép giếng rửa tội, thì làm phép nước để nhắc lại Bí tích Thánh Tẩy đã lãnh nhận và để rảy trên dân chúng.
89. Linh mục Chủ tế nói vài lời nhằm tiếp tục nghi thức Thánh Tẩy để kêu gọi dân chúng lặp lại lời tuyên xưng đức tin khi lãnh nhận Bí tích Thánh Tẩy. Giáo dân đứng, cầm nến cháy trong tay và đáp lại những câu hỏi đặt ra cho họ. Rồi Linh mục rảy nước thánh trên giáo dân. Như thế, cách thức cử hành và ngôn từ sử dụng gợi lại cho tín hữu Bí tích Thánh Tẩy mà họ đã lãnh nhận. Trong khi Linh mục đi rảy nước thánh thì mọi người hát điệp ca “Tôi đã thấy nước” (Vidi aquam)hay một bài thánh ca nào khác diễn tả đặc tính của Bí tích Thánh Tẩy.
90. Phần thứ tư của Đêm Canh Thức là cử hành Phụng vụ Thánh Thể. Phụng vụ Thánh Thể là đỉnh cao của toàn bộ cử hành Đêm Canh Thức vì nó diễn tả cách viên mãn nhất Bí tích Vượt Qua. Cử hành Thánh Thể là tưởng niệm cuộc khổ nạn trên thập giá của Chúa và là sự hiện diện của Chúa Kitô Phục Sinh, là hoàn thành việc Khai tâm Kitô hữu, và là nếm trước cuộc sống vĩnh hằng.
91. Không được cử hành phần Phụng vụ Thánh Thể này cách vội vàng; quả thế, tất cả các nghi thức và ngôn từ phải được diễn tả với đầy đủ ý nghĩa và uy lực của chúng: lời nguyện cộng đồng nên dành cho các tân tòng vì đây là lần đầu tiên họ thực thi chức vụ tư tế của họ; nên để cho các tân tòng dâng lễ vật và bánh rượu; nên hát Kinh Tiền Tụng Phục Sinh I, II, III, cùng với Kinh Khẩn Cầu sau Kinh Lạy Cha; và cuối cùng là “Đây Chiên Thiên Chúa” của phần Hiệp Lễ. Khi rước lễ, rất thích hợp để hát Thánh vịnh 117 với điệp ca “Lễ Vượt Qua của chúng ta” (Pascha nostrum), hoặc Thánh vịnh 33 với điệp ca “Alleluia, alleluia, alleluia” hoặc những bài hát khác diễn tả niềm vui Chúa Phục Sinh.
92. Trong Đêm Canh Thức Vượt Qua, dấu chỉ Bí tích Thánh Thể được hoàn hảo khi cho rước lễ dưới hai hình bánh và rượu. Đấng Bản Quyền địa phương xem xét và ấn định những hình thức hiệp lễ phù hợp với hoàn cảnh.
Những lưu ý Mục vụ
93. Phụng vụ Đêm Canh Thức Vượt Qua phong phú tâm tình cầu nguyện và nghi thức, nên phải cử hành theo cách thức được đề nghị cho Dân Chúa. Vì thế, sự tham dự của tín hữu được cổ võ để đảm bảo tính chính thống trong các nghi thức; nên, không được cử hành nghi thức nào mà không có vai trò của thừa tác viên, của người đọc sách, và của ca đoàn.
94. Vào dịp này, ước mong nhiều cộng đoàn gần nhau hoặc những nhóm ít người, không thể tổ chức các Nghi thức Tuần Thánh, quy tụ về một Nhà thờ để cử hành các nghi thức chung với nhau.
Những cử hành Canh Thức Vượt Qua cho các nhóm đặc biệt không được khuyến khích, vì ý nghĩa vượt trên cả việc Canh Thức này, là các tín hữu phải hiệp nhất nên một và cùng diễn tả chung một tâm tình về cộng đoàn Giáo Hội.
Những tín hữu di dân được khuyến khích tham dự vào các cử hành phụng vụ ở những nơi thuận tiện cho họ.
95. Trong các thông báo liên quan đến Đêm Canh Thức Vượt Qua, phải hết sức cẩn thận tránh trình bày Canh Thức Vượt Qua như là những giờ phút cuối cùng của Thứ Bảy Tuần Thánh; nhưng tốt hơn, hãy nhấn mạnh rằng, Đêm Canh Thức Vượt Qua thuộc về Chúa Nhật Phục Sinh. Các vị mục tử phải dạy giáo lý cho tín hữu hiểu về Đêm Canh Thức Vượt Qua để họ tham dự trọn vẹn.
96. Các mục tử cần phải thành thạo về các bản văn và các nghi lễ để làm cho Đêm Canh Thức được diễn ra sốt sắng và linh thiêng; đồng thời có những huấn giáo đạo lý thích hợp cho giáo dân.
Các số này được trích trong “Huấn Thị Về Việc Chuẩn Bị Và Cử Hành Lễ Phục Sinh” do Bộ Phụng Tự và Kỷ Luật Bí Tích ban hành ngày 16.01.1988.
* Biểu tượng phụng vụ của Chúa Kitô Phục Sinh là Nến Phục Sinh. Chính vì thế trong Đêm Canh Thức và cả Mùa Phục Sinh thì Nến Phục Sinh cần được trang trí một cách nổi bật trong Cung thánh. Cần hết sức tránh việc trang trí “Trứng Phục Sinh” trong không gian Cung thánh và Nhà thờ, bởi đây là một biểu tượng đang cần phải được đánh giá về các yếu tố “Thần học – Phụng vụ – Văn hoá” trước khi được “hội nhập” vào trong việc trang trí không gian phụng vụ.
